Satılan ticari mal maliyeti, bir işletmenin faaliyet kârını ve genel finansal performansını doğrudan etkileyen en kritik unsurlardan biridir. Özellikle 2025 yılı itibarıyla ekonomik dalgalanmalar, hammadde fiyatlarındaki artışlar ve döviz kuru hareketlilikleri nedeniyle bu maliyet kalemi daha da önem kazanmıştır. Satılan malın maliyeti (SMM), üretim veya satın alma sürecinde oluşan doğrudan giderlerin toplamı olup, işletmenin brüt kâr marjının belirlenmesinde temel rol oynar. Bu yazımızda 2025 yılı itibarıyla satılan ticari mal maliyetini etkileyen faktörleri, güncel fiyatları ve hesaplama yöntemlerini detaylı bir şekilde ele alıyoruz.
Satılan Ticari Mal Maliyeti 2025 Yılında Nasıl Hesaplanır?
2025 yılı itibarıyla satılan ticari mal maliyeti, özellikle ticaretle uğraşan işletmelerin kârlılığını belirleyen temel göstergelerden biri olarak öne çıkmaktadır. SMM, satılan ürünlerin alış fiyatı ile doğrudan ilişkili olup, dönem başı stoklara satın alınan malların maliyetlerinin eklenmesi ve dönem sonu stokların düşülmesiyle hesaplanır. İşletmelerin maliyet yapılarında yer alan kur artışları, tedarik zinciri sorunları ve enflasyon kaynaklı fiyat yükselişleri bu hesabın 2025 yılında daha dikkatli yapılmasını gerektirmektedir.
Satılan Mal Maliyeti Kalemleri Nelerdir?
SMM kalemleri, ticari malın satın alma fiyatı dışında çeşitli yan giderleri de kapsayacak şekilde detaylı bir hesaplama gerektirir. 2025 yılı itibarıyla bu kalemler şu şekilde gruplandırılmaktadır: alış faturası üzerinden gelen birim fiyat, KDV hariç toplam tutar, taşıma, sigorta, gümrük vergileri, ithalatla ilgili masraflar ve stoklara girişteki fire oranları gibi etkenler SMM’nin gerçekçi olarak hesaplanmasında önemli rol oynamaktadır.
2025 Yılında Ticari Mal Alış Fiyatları Ne Kadar Arttı?
2025 yılı itibarıyla perakende ve toptan ticaret yapan işletmelerin mal alış fiyatlarında ortalama yüzde 45 ila 70 arasında artış yaşandığı gözlemlenmiştir. Özellikle ithal ürünlerde kur artışı nedeniyle birim maliyetler önemli ölçüde yükselmiştir. Örneğin, 2024 sonunda 100 TL’ye alınan bir elektronik ürün, 2025 ilk çeyreği itibarıyla aynı tedarikçiden 165 TL’ye temin edilmektedir. Aynı şekilde tekstil ürünlerinde birim alış fiyatları ortalama yüzde 55 artış göstermiştir.
Stok Maliyetleri SMM Üzerinde Nasıl Etki Yaratır?
Stok maliyetleri, satılan mal maliyetini doğrudan etkileyen faktörler arasında yer alır çünkü elde kalan ürünlerin doğru şekilde değerlendirilmemesi brüt kârın yanlış hesaplanmasına neden olabilir. 2025 yılında artan kira giderleri, depolama ücretleri ve enerji maliyetleri nedeniyle stokta bekletilen ürünlerin maliyeti de yükselmiştir. Bu da stok devir hızını artırma ihtiyacını doğurmuş ve işletmeleri hızlı tedarik – hızlı satış sistemine yönlendirmiştir.
Kur ve Enflasyon Etkisi SMM Hesabını Nasıl Değiştirir?
Döviz kuru artışı ve yüksek enflasyon ortamı 2025 yılında satılan mal maliyeti üzerinde en fazla hissedilen iki etkendir. Dolar/TL kurunun yılın ilk çeyreğinde 34 TL’yi aşmasıyla birlikte ithal ürünlerin maliyeti ciddi oranda artmış, enflasyonun yüzde 65 seviyelerinde seyretmesi ise yurtiçi üretim maliyetlerini de yukarı çekmiştir. Bu nedenle şirketlerin satış politikalarını ve kâr marjlarını güncellerken bu ekonomik göstergeleri dikkate alması büyük önem taşımaktadır.
2025 Yılında En Güncel SMM Örnekleri Nelerdir?
Örnek bir hesaplama üzerinden ilerlemek gerekirse; 2025 yılında bir işletmenin 50 adet ürünü 600 TL birim fiyatla aldığını ve bu ürünleri 850 TL’den sattığını varsayalım. Dönem başı stok maliyeti 10.000 TL, dönem sonu stok ise 5.000 TL olsun. Bu durumda satılan mal maliyeti (Dönem Başı Stok + Alışlar – Dönem Sonu Stok) formülüne göre: 10.000 + (50 × 600 = 30.000) – 5.000 = 35.000 TL olarak hesaplanır.
SMM Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?
SMM hesaplamasında en çok kullanılan iki yöntem hareketli ağırlıklı ortalama ve FIFO (ilk giren ilk çıkar) yöntemleridir. 2025 yılında enflasyonist ortamda FIFO yöntemi daha yaygın kullanılmaktadır çünkü erken alınan düşük maliyetli ürünlerin önce satılması, brüt kârın daha yüksek görünmesini sağlar. Ancak bu yöntem dönem sonunda kalan stokların maliyetini yükselttiği için mali tabloların analizinde dikkatli olunmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Satılan ticari mal maliyeti 2025 yılı itibarıyla en çok merak edilen finansal başlıklar arasında yer almaktadır. Aşağıda konuya dair sıkça sorulan soruların detaylı yanıtlarını bulabilirsiniz.
Satılan mal maliyeti nasıl hesaplanır?
SMM, dönem başı mal mevcudu ile satın alınan malların toplamının toplanması ve dönem sonunda elde kalan mal mevcudunun bu toplamdan çıkarılmasıyla hesaplanır. Yani formül: Dönem Başı Stok + Alışlar – Dönem Sonu Stok şeklindedir.
SMM ne işe yarar?
Satılan mal maliyeti, işletmenin brüt kârının ve maliyet verimliliğinin hesaplanmasında kullanılır. Bu kalem doğru hesaplanmadığında kâr oranları yanlış görünür ve mali tablo analizleri sağlıklı yapılamaz.
Enflasyon SMM’yi nasıl etkiler?
Yüksek enflasyon ortamı, özellikle hammadde ve ürün fiyatlarının sık değişmesi nedeniyle SMM’yi doğrudan artırır. Bu artış, brüt kâr marjlarını düşürerek satış fiyatlarının güncellenmesini zorunlu kılar.
SMM’yi düşürmek için ne yapılabilir?
SMM’yi düşürmek için tedarik süreçlerinin optimize edilmesi, toplu alımlarda iskonto fırsatlarının değerlendirilmesi, stokların düzenli kontrol edilmesi ve ürün firelerinin azaltılması gerekir.
SMM yanlış hesaplanırsa ne olur?
Yanlış hesaplanan SMM, şirketin brüt ve net kârını hatalı gösterir, mali tabloların analizini bozar ve stratejik kararların hatalı alınmasına neden olabilir. Özellikle KDV beyanlarında da yanlışlıklara yol açabilir.
FIFO ve LIFO farkı nedir?
FIFO yönteminde ilk alınan ürünler önce satılırken, LIFO’da en son alınan ürünler önce satılmış gibi varsayılır. 2025 yılında Türkiye’de muhasebe standartları gereği LIFO pek tercih edilmemektedir.
SMM gider midir?
Evet, satılan ticari mal maliyeti bir işletmenin faaliyet giderleri arasında yer alır. Gelir tablosunda satışların maliyeti kısmında yer alır ve net kârın belirlenmesinde doğrudan rol oynar.
Hangi sektörlerde SMM daha yüksektir?
İthalat, teknoloji, inşaat ve gıda sektörlerinde SMM genellikle daha yüksektir. Çünkü bu sektörlerde ürün tedarik süreçleri dövize endeksli olup, kur artışları maliyetleri doğrudan artırır.
